Οι ηλικιωμένες γυναίκες που βουτούν αμέριμνες στη Λίμνη της Βουλιαγμένης
ίσως δε γνωρίζουν για τη νεράιδα η οποία, σύμφωνα με το θρύλο, παγιδεύει στο
βυθό τα παλικάρια. Γνωρίζουν όμως πόσο ευεργετικά για την υγεία είναι τα
νερά της, γι’ αυτό την επισκέπτονται χειμώνα καλοκαίρι.
|
Εξάλλου η λίμνη είναι κοντά στην Αθήνα. Μόλις 21 χιλιόμετρα έξω από
την πόλη, και ξαφνικά βρίσκεσαι σ’ ένα επιβλητικό τοπίο με λαβυρίνθους από
υπόγεια σπήλαια, υποβρύχιες σήραγγες και καρστικούς σχηματισμούς
(χαρακτηριστικές γεωμορφές σε ανθρακικά πετρώματα).
Ίσως είναι παράδοξο το γεγονός ότι παρ’ όλη την εγγύτητά της στο κλεινόν
άστυ, η Λίμνη της Βουλιαγμένης δεν αναφέρεται σε κανένα αρχαίο
κείμενο.
Οι αρχαίοι συγγραφείς δείχνουν να την αγνοούν.
Πρόκειται για μυστήριο που εντείνει η ίδια η λέξη «Βουλιαγμένη», η οποία
παραπέμπει στο φαινόμενο της καθίζησης.
Η αρχαία ονομασία της περιοχής δε συνδέεται με τη γεωλογία, αφού ονομαζόταν
«Ζωστήρ», ζώνη, ονομασία που προέρχεται προφανώς από τη μορφολογία του
κλειστού κόλπου της Βουλιαγμένης. Εκεί βρισκόταν και το
Ιερό του Ζωστήρος Απόλλωνα, το οποίο ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ.
Πέραν αυτού οι αρχαιολόγοι δεν έχουν ανακαλύψει μέχρι σήμερα κανένα
άλλο εύρημα.
Σε τι οφείλεται η απουσία άλλων ευρημάτων; Οι υποθέσεις των
γεωλόγων δίνουν την απάντηση. Η λίμνη σχηματίστηκε μεταγενέστερα,
πιθανότατα στους χριστιανικούς χρόνους, όταν κατέρρευσε η οροφή ενός
τεράστιου υπόγειου σπηλαίου εξαιτίας κάποιου σεισμού. Στην εποχή της
Τουρκοκρατίας η λίμνη αναφέρεται με το όνομα «Βουλιασμένος» ή
"Καράτσι", το οποίο σημαίνει «μαύρο νερό».
Ιαματικά λουτρά
Όταν το 1889 ο καθηγητής χημείας Αναστάσιος Χρηστομάνος
έκανε την πρώτη απόπειρα περιγραφής της λίμνης, σημείωσε τις
ιαματικές ιδιότητες των νερών της. Τα ιαματικά λουτρά βρίσκονται σε
απόσταση μόλις πενήντα μέτρων από την παραλία και σαράντα μέτρων
κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, επί της οδού Αθηνών-Σουνίου. Η
θερμοκρασία τους κυμαίνεται μεταξύ 20 και 27 βαθμών Κελσίου καθ’ όλη
τη διάρκεια του έτους.
Το νερό περιέχει άλατα, μέταλλα, κυρίως υδρόθειο, ενώ είναι
ελαφρώς ραδιενεργό.
Οι ιαματικές ιδιότητες της λίμνης συμβάλλουν σημαντικά
στη θεραπεία των ρευματικών, των γυναικολογικών και των δερματικών
παθήσεων, για παράδειγμα, αρθρίτιδες, συνδεσμικά προβλήματα,
εκζέματα αλλά και πονοκεφάλους.
Ο «αυτοκράτορας»
To 1988 ξεκίνησε το πρόγραμμα εξερεύνησης και χαρτογράφησης
του σπηλαίου της Βουλιαγμένης, υπό την αιγίδα του σπηλαιολογικού
τομέα του υπουργείου Πολιτισμού, με χρηματοδότηση του Δήμο
Βουλιαγμένης.
Οι έρευνες είναι σύνθετες και περιλαμβάνουν μελέτη της
γεωλογίας του σπηλαίου, χημικές αναλύσεις του νερού και
αεροφωτογραφίες της περιοχής. Οι σπηλαιοκαταδύσεις είναι ο πιο
σημαντικός τομέας. Δεν είναι τυχαίο το ότι επικεφαλής τους τέθηκε ο
Ελβετός
Ζαν Ζακ Μπολάνζ, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Σπηλαιοδυτών. Η μακρόχρονη πείρα του
στο συγκεκριμένο τομέα τον αντάμειψε με το χαρακτηριστικό
παρατσούκλι «ο αυτοκράτορας», το οποίο του έδωσαν οι συνεργάτες
του.
Στην πρώτη του κιόλας κατάδυση ανακάλυψε σε βάθος τριάντα μέτρων ένα στενό πέρασμα το οποίο οδηγεί σε μια
υποβρύχια αίθουσα χωρητικότητας 1.200.000 κυβικών μέτρων. Οι
έρευνες ξεκίνησαν στη σκιά ενός ατυχήματος, όταν δύο δύτες έχασαν
τη ζωή τους κατά τη φάση της αποσυμπίεσης λίγα μόλις μέτρα πριν
από την επιφάνεια. Τα πτώματά τους δε βρέθηκαν ποτέ. Αιτία του
θανάτου τους δεν ήταν βέβαια τα φαντάσματα για τα οποία μιλούν οι
παλιότεροι κάτοικοι της Βουλιαγμένης, αλλά ένα δυνατό ρεύμα που
εμφανίζεται κατά καιρούς στο άνοιγμα του σπηλαίου και προκαλεί
μικρές δίνες στο νερό.
Σταλαγμίτης - μνημείο
Η περιοχή άρχισε να αποκαλύπτει σταδιακά το αληθινό της πρόσωπο:
ένα σύνθετο σύστημα καρστικών σπηλαίων με υπόγεια νερά που κυλούν
διαμέσου του ορεινού όγκου του Υμηττού. Η φυσική θερμότητα των νερών
αυτών προδίδει μία ακόμα σημαντική πληροφορία: σε πολύ μεγάλο βάθος
τα σπήλαια συνδέονται με το ηφαιστειακό τόξο που διατρέχει τα
ελληνικά νησιά.
Οι οχτώ συνολικά αποστολές έχουν φέρει μέχρι σήμερα στο φως κι
άλλες συναρπαστικές πληροφορίες. Από τη μελέτη των αεροφωτογραφιών
διαπιστώθηκε μια σειρά από τέσσερα βυθίσματα ή δολίνες καθώς και δύο
μεγάλα βάραθρα: το γερμανικό και το ανεξερεύνητο Πηγάδι του
Διαβόλου. "Το σπήλαιο αναπτύσσεται μέσα από μεσοζωικούς
κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους, οι οποίοι έχουν αρκετά κενά εξαιτίας
της χημικής διάλυσης του πετρώματος", διευκρινίζει ο Βασίλης
Γιαννόπουλος από το υπουργείο Πολιτισμού. Μάλιστα κατά τη διάρκεια
της τελευταίας εξερευνητικής κατάδυσης ο Λουίτζι Καζάτι, στενός
συνεργάτης του Μπουλάνζ, ανακάλυψε έναν τεράστιο σταλαγμίτη, ο
οποίος αποτελεί το βαθύτερο καρστικό σχηματισμό στην Ελλάδα. Το
γεωλογικό αυτό μνημείο βρίσκεται σε βάθος 105 μέτρων, περίπου 730
μέτρα από την είσοδο του σπηλαίου. Αυτή η ανακάλυψη άλλαξε
ολοκληρωτικά τη θεωρία για τον πρόσφατο σχηματισμό της Μεσογείου. Ο
λόγος; Οι σταλακτίτες δε δημιουργούνται ποτέ κάτω από την επιφάνεια
του νερού.
Σήραγγα-ρεκόρ
Στην περιοχή υπάρχουν συνολικά 14 διαφορετικές υπόγειες σήραγγες. Η
μία απ’ αυτές είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο. Έχει μήκος 800 μέτρα,
πλάτος από 60 έως 150 μέτρα, ενώ το βάθος της είναι κατά μέσο όρο τα
80 μέτρα. Οι βυθισμένοι διάδρομοι έχουν συνολικό μήκος 4,3
χιλιόμετρα.
Οι ερευνητικές αποστολές και τα πρώτα επιστημονικά συμπεράσματα
ήταν αρκετά για να εξάψουν τη φαντασία αρκετών ερασιτεχνών
δυτών.
Γύρω από τη Λίμνη της Βουλιαγμένης έχει πλεχτεί ένας μύθος που
οφείλεται στην εξαιρετική ορατότητα, στο βάθος, στη θερμοκρασία του
νερού και φυσικά στην ομορφιά της. Μέσα όμως σ’ έναν τέτοιο
λαβύρινθο από σήραγγες ακόμα κι ένας πεπειραμένος δύτης κινδυνεύει
να χάσει τον προσανατολισμό του.
«Η σπηλαιοκατάδυση, σε σχέση με τις θαλάσσιες καταδύσεις,
διαφέρει όπως η μέρα με τη νύχτα. Μπαίνοντας σ’ ένα σπήλαιο
κάποιοι άπειροι δύτες χάνουν το δρόμο του γυρισμού, με αποτέλεσμα
να πεθαίνουν», επισημαίνει ο Βασίλης Γιαννόπουλος. Αποτέλεσμα αυτής της απειρίας
ήταν να χάσουν τη ζωή τους οχτώ δύτες. Θανάσιμα λάθη τους ήταν η μη
εξοικείωση με το υποβρύχιο περιβάλλον των σπηλαίων και ο ελλιπής
εξοπλισμός. Οι περισσότεροι δε διέθεταν ούτε καν το "μίτο της
Αριάδνης", ένα νάιλον σκοινί που δένουν οι σπηλαιοδύτες στην είσοδο
του σπηλαίου για να μη χάνονται στους υπόγειους λαβυρίνθους. Το 1995
τα σπήλαια έκλεισαν για το κοινό, προς αποφυγή ατυχημάτων. Από τότε
επιτρέπονται μόνο οι καταδύσεις για επιστημονικούς σκοπούς.
Ακόμα και οι έμπειροι σπηλαιοδύτες δε διέφυγαν αυτό τον
κίνδυνο.
Ο Ελβετός Αρν Ονταλίκ, μέλος της αποστολής, εγκλωβίστηκε στη σήραγγα
αφού «χτυπήθηκε» από τη μέθη των δυτών, η οποία προκαλείται από το
άζωτο. «Ξαφνικά αισθάνθηκα ότι ήμουν δεμένος με αόρατα σχοινιά,
παγιδευμένος σ’ ένα κρυστάλλινο κενό. Τότε κατάλαβα γιατί οι άτυχοι
δύτες δε βγήκαν ποτέ από εκεί μέσα». Και συνεχίζει: «Η βαθιά νάρκωση
και το αχανές τούνελ μού δημιούργησαν σύγχυση. Αμέσως έχασα την
αίσθηση του βάθους και της απόστασης κι έπεσα σε ζάλη». Ο Ονταλίκ
σώθηκε χάρη στην πείρα του αλλά και γιατί χρησιμοποίησε τη φιγούρα
ενός άλλου δύτη ως σημείο αναφοράς μέσα στον υπόγειο
λαβύρινθο.
Από το τεύχος Νο 29, Ιούνιος 2002, σελ. 32
