Θεόδωρος δε Χελδράιχ (Theodor von Heldreich) - Ο Γερμανός βοτανολόγος που έζησε και εργάστηκε στην Ελλάδα για 50 χρόνια

O Theodor Heinrich Hermann von Heldreich (Τέοντορ Χέρμαν φον Χέλντραϊχ ή όπως ο ίδιος υπογράφει τα ελληνικά του συγγράμματα, Θεόδωρος δε Χελδράιχ) γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου 1822 στη Δρέσδη και πέθανε, σε ηλικία 80 ετών, στις 7 Σεπτεμβρίου 1902 στην Αθήνα.
Ήταν Γερμανός βοτανολόγος που έζησε και εργάστηκε στην Ελλάδα για 50 χρόνια περίπου. Σε αυτή τη μακριά περίοδο συνέβαλλε στη βοτανική εξερεύνηση της θετής πατρίδας του όσο κανείς άλλος, πριν ή μετά.

Η επίσημη συντομογραφία του ονόματός του στη βοτανική είναι "HELDR".

Αρχικά σπούδασε φιλοσοφία στο Φράιμπουργκ αλλά τον κέρδισε η βοτανική που σπούδασε αργότερα στο Μονπελιέ και στη Γενεύη.
Αφού περιηγήθηκε σε Σικελία, Ιταλία, Ελλάδα, Μικρά Ασία και Κρήτη εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα το 1851, όπου και έζησε μέχρι το θάνατο του.

Παντρεύτηκε το 1855 τη Σοφία Κατακουζηνού, κόρη του Ι. Κατακουζηνού και εγγονή του Έλληνα λογίου και πατριώτη Κωνσταντίνου Κούμα. Aπέκτησε μαζί της δύο κόρες, την Καρολίνα και την Ιωάννα.
Διετέλεσε επιμελητής του Βοτανικού κήπου της Αθήνας για 50 χρόνια καθώς και διευθυντής του μουσείου φυσικής ιστορίας.

Κενταύρεια του Χελδράιχ (Centaurea heldreichii).
Είναι φυτό που ανήκει στη Τάξη Asterales και στην Οικογένεια Compositae.

Aνακάλυψε 7 νέα γένη φυτών και 700 είδη, τα 70 από τα οποία φέρουν το όνομά του, όπως για παράδειγμα το περίφημο ρόμπολο το οποίο ονομάστηκε Pinus heldreichii προς τιμήν του.

Το ρόμπολο, ή λευκόδερμη πεύκη (επιστημονική ονομασία Pinus heldreichii- Πεύκη του Χελδράιχ, συν. Pinus leucodermis), είναι είδος πεύκου που απαντάται στα μεγάλα υψόμετρα, πάνω από τα 1500 μέτρα. Ζει στην Βαλκανική χερσόνησο αλλά και τη νότια Ιταλία. Στην Ελλάδα βρίσκεται στα βουνά της Β. Πίνδου, & στον Όλυμπο (όπου και το είδος περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1851), σε άγονα και ορεινά εδάφη, σε αρκετά αντίξοες κλιματικές συνθήκες εκεί όπου τελειώνουν τα δάση μαύρης πεύκης ή ελάτης και είναι μόνιμα εκτεθειμένο στους κεραυνούς. Είναι είδος το οποίο συναντάμε σποραδικά και δεν σχηματίζει εκτεταμένα δάση.

Σταδιακά, από το 1856 μέχρι το 1896, δημοσίευσε 13 τόμους για τα φυτά της Ελλάδας (Herbarium Graecum Normale).
Δημοσίευσε πάνω από 70 εργασίες σχετικές με την ελληνική χλωρίδα σε σοβαρά επιστημονικά περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού, οι οποίες αναφέρονται στο έργο του Halacsy Conspectus Florae Graecae (1901-1904).
Μαζί με τον Θεόδωρο Ορφανίδη ήταν οι θεμελιωτές της σύγχρονης βοτανικής επιστήμης στην Ελλάδα.
Το έργο του εξυμνείται από τον στενό του συνεργάτη, τον Ελβετό βοτανολόγο Pierre Edmond Boissier (Πιέρ Εντμόν Μπουασιέ) στο έργο του Flora Orientalis (1872).
Ένα τμήμα της συλλογής του με φυτά της Ελλάδας βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο (the Natural History departments’ collection of the British Museum).

Το καλοκαίρι του 1851, εξερεύνησε τον Όλυμπο, που βρισκόταν τότε ακόμη στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Heldreich και Αρχαιολογικό Ινστιτούτο

Στο άρθρο «Η ύστατη συνεδρία του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου» της εφημερίδας «Νέα Εφημερίς» που δημοσιεύτηκε στις 23-03-1889, ο Ν. Πετρής γράφει για μια ομιλία που έκανε ο Heldreich και στην οποία συνδέοντας τη βοτανική με την Αρχαιολογία αποκάλυψε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες εμπνεύστηκαν τα μοτίβα των κορινθιακών κιονόκρανων από δύο είδη της ακάνθου.

Παρακάτω το σχετικό απόσπασμα:
«Σήμερον εγένετο η τελευταία εν τη αρχαιολογική περιόδω του έτους τούτου συνεδρία του αρχαιολογικού Ινστιτούτου.……..Μετ’ αυτόν ο δόκιμος διφήτωρ της φυσιογραφίας κ. Θ. Χελδράϊχ απήγγειλεν ακρόαμα, όπερ διήγειρε το διάφορον πάντων των επί το αυτό συνειλεγμένων. Επραγματεύθη δήλον ότι θέμα ικανώς σπάνιον εις το είδος αυτού, ήγουν εξήτασε την άκανθον ως κόσμημα αρχιτεκτονικόν επιχαρίτως συνδέσας την αρχαιολογίαν προς την φυτολογίαν. Διά δε της αμφιλαφούς πολυμαθείας άμα και σαφηνείας απέδειξεν ο κ. Χελδράϊχ ότι πρότυπον των κοσμημάτων θεωρητέα εισί δύο είδη ακάνθου α) η αγρία άκανθος (acanthus spinosus), η διαφερόντως ελληνική και β) η απαλή άκανθος (acanthus mollis), η άνευ δηλ. ακανθών, η ιδίως ιθαγενής εν Ιταλία. Και πραγματικώς επί των κορινθιακών κιονοκράνων παρατηρούνται δύο τύποι κοσμημάτων, άτινα αναφέρονται εις τα προειρημένα δύο είδη της ακάνθου. Εμνημόνευσε δε ο αγορεύων ότι ο Καλλίμαχος κατά τον Βιτρούβιον εγένετο ευρετής του κορινθιακού αυτού κιονοκράνου παρατηρήσας εν Κορίνθω κάλαθον επί τάφου παρθένου, περιειλιγμένον φυτοίς ακάνθου.»

Heldreich και Δαρβίνος
Στις αρχές του 1878, ο Heldreich θέλησε να πληροφορήσει τον μεγάλο φυσιοδίφη Δαρβίνο για την πρώτη μετάφραση έργου του στην ελληνική γλώσσα. Του έστειλε λοιπόν την παρακάτω επιστολή:
«Ίσως θα σας ενδιέφερε να δείτε την πρώτη μετάφραση στα νέα ελληνικά ενός έργου σας και γι΄ αυτό σας στέλνω σήμερα το φύλλο του οικογενειακού περιοδικού “ΕΣΤΙΑ”, στο οποίο θα βρείτε τη μετάφραση του χαριτωμένου άρθρου “Βiographische Skizze eines kleinen Κindes”, που διάβασα με τόσο ενδιαφέρον στο περιοδικό “ΚosmosΙ”, τεύχος 5. Είναι, όπως ήδη το είπα, η πρώτη φορά που κείμενό σας μεταφράζεται κατά λέξη στα ελληνικά. Ο μεταφραστής είναι ένας νέος κρητικός γιατρός, ο δρ Σ. Μηλιαράκης, ένας από τους θαυμαστές και ενθουσιώδεις οπαδούς σας, οι οποίοι είναι αρκετά σπάνιοι στην Ελλάδα. Δεν είναι εντελώς απαλλαγμένο κινδύνου και χρειάζεται αρκετό ηθικό θάρρος για να ομολογεί κανείς και να αποδέχεται τις αρχές σας σε αυτή τη χώρα, όπου ακόμη βρισκόμαστε υπό το κράτος του δογματισμού. Πρέπει να προετοιμαστούν τα πνεύματα βαθμιαία και με προφύλαξη, μολαταύτα η Αλήθεια θα θριαμβεύση ακόμη κι εδώ, και πρέπει να ελπίζουμε ότι η μέρα δεν θα ΄ναι και πολύ μακρινή».
Ο Δαρβίνος απάντησε στον Heldreich και τον παρακάλεσε να διαβιβάσει τις ευχαριστίες του στον Σπ. Μηλιαράκη. Στο έργο του ακαδημαϊκού Κ. Κριμπά «Θραύσματα κατόπτρου» περιέχεται η σχετική αλληλογραφία.

🌿🍀🌿🍀🍁🌿🍀🌿🍀

Οι πληροφορίες που βρίσκονται στις παραγράφους περί Αρχαιολογικού Ινστιτούτου και Δαρβίνου αντλήθηκαν από το άρθρο της Σοφίας Ριζοπούλου στο περιοδικό Αιγιναία με τίτλο "Theodor Von Heldreich (Θεόδωρος Χελδράιχ)".

Βιβλιογραφικές αναφορές άρθρου (References)
Για το άρθρο αυτό χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω πηγές:

• Ριζοπούλου, Σοφία. "Theodor Von Heldreich (Θεόδωρος Χελδραιχ)." Αιγιναία 17 (2009): 76-80. Libre. Web. 4 Feb. 2015. .
• Τέοντορ Χέρμαν φον Χέλντραϊχ." Βικιπαίδεια. N.p., n.d. Web. 04 Feb. 2015.
• Χελδράϊχ Θεόδωρος. Digital image. Πανδέκτης. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, n.d. Web. 4 Feb. 2015. .

lyk-kon-lib.webnode.gr

🌿🍀🌿🍀🍁🌿🍀🌿🍀