SOS για την αρχαία Ιερά Οδό

Ένα σημαντικό της κομμάτι διέρχεται ένα αναλλοίωτο φυσικό τοπίο εντός των ορίων του Βοτανικού Κήπου Διομήδους στο Χαϊδάρι. Κινδυνεύει, όμως, να καταστραφεί και αυτό λόγω έργων

Στα λιθόστρωτά της πορεύονταν η ιέρεια και οι πιστοί των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Αποτελούσε την κύρια οδό επικοινωνίας της αρχαίας Αθήνας με την Πελοπόννησο και την υπόλοιπη Ελλάδα.

Η ανάδειξη της Ιεράς Οδού είναι θέμα προβολής της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και όχι αρχαιολατρίας, επισημαίνει ο Χρ. Καραγιαννόπουλος, αρχαιολόγος και μέλος της Διαρκούς Κίνησης Χαϊδαρίου

Συγκαταλέγεται μεταξύ των αρχαιότερων γνωστών δρόμων παγκοσμίως, σύμφωνα με τους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος της αρχαίας Ιεράς Οδού, θαμμένο και... ξεχασμένο, «ασφυκτιά» κάτω από το «βάρος» της σύγχρονης οικιστικής δόμησης, σε μια διαδρομή σχεδόν παράλληλη με τη σύγχρονη Ιερά Οδό. 

Ωστόσο, ένα σημαντικό κομμάτι της πανάρχαιας οδού, τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων, διέρχεται ένα αναλλοίωτο ακόμη φυσικό τοπίο, εντός των ορίων του δήμου Χαϊδαρίου, χωρίς όμως να έχει αναδειχθεί. Απομεινάρια μνημείων, κίονες και αναλήμματα διάσπαρτα ανάμεσα σε θάμνους και πλούσια βλάστηση δίνουν το νοητό στίγμα του αρχαίου δρόμου. 

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού. Η χρήση της για πρώτη φορά υπολογίζεται στην Υστεροελλαδική Περίοδο. Παγιώθηκε στα μέσα του 8ου αιώνα, όταν καθιερώθηκαν τα Ελευσίνια Μυστήρια

Την αποκάλυψη και ανάδειξη αυτού του τμήματος της αρχαίας Ιεράς Οδού, του δρόμου που ακολουθούσε η πομπή των Μεγάλων Μυστηρίων, οραματίζονται τα μέλη της Διαρκούς Κίνησης Χαϊδαρίου, μίας ομάδας πολιτών με περιβαλλοντική και πολιτιστική δράση.

Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Κόκκινο από τη Διαρκή Κίνηση, η διαδρομή αυτή των 4 χιλιομέτρων εντοπίζεται μέσα στα όρια του Βοτανικού Κήπου Διομήδους, στον χώρο που πραγματοποιούνταν παλαιότερα η Γιορτή του Κρασιού, γύρω από τη Μονή Δαφνίου και στην περιοχή της Αφαίας Σκαραμαγκά προς τη σημερινή λίμνη Κουμουνδούρου (αρχαία λίμνη των Ρειτών).

«Το Χαϊδάρι είναι μια περιοχή που εμφανίζει έντονες αντιφάσεις. Είναι μια υποβαθμισμένη περιοχή της δυτικής Αττικής, που κρύβει όμως πολλούς θησαυρούς.

Ένας τέτοιος απίστευτης αξίας θησαυρός είναι και η αρχαία Ιερά Οδός, που όχι μόνο δεν έχει αναδειχθεί, αλλά κινδυνεύει κιόλας να καταστραφεί, λόγω έργων, όπως είναι η κατασκευή γέφυρας και η διάνοιξη της περιφερειακής λεωφόρου Αιγάλεω.

Υβρις 

Τμήματα της Ιεράς Οδού βλέπουν το φως μετά από αιώνες, αλλά μετά από λίγο τα ξαναθάβουν σιωπηλά. Ο Χένρι Μίλερ είχε αποκαλέσει ύβρι την κάλυψη του πανάρχαιου δρόμου με άσφαλτο για να περνάμε εμείς με τ’ αυτοκίνητά μας. Η ανάδειξη της Ιεράς Οδού είναι θέμα ανάδειξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και όχι αρχαιολατρίας», τονίζει στο «Εθνος» ο κ. Κόκκινος.

«Η κληρονομιά των προγόνων μας δεν πρέπει να παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό. Η αρχαία Ιερά Οδός θα πρέπει να αποτελέσει έναν επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο, έναν αρχαιολογικό περίπατο, που θα ενώνει το ιερό της Αφροδίτης με τη λίμνη των Ρειτών, που και αυτή με τη σειρά της αποτελούσε ιερό τόπο, καθώς ήταν αφιερωμένη στην ιερά Κόρη, την Περσεφόνη.

Αυτό θα είναι προς όφελος των κατοίκων, των επισκεπτών, της επιστημονικής έρευνας, αλλά και της παγκόσμιας κοινότητας, καθώς αποτελεί μνημείο εμβέλειας, που ξεπερνά τα όρια της περιοχής και της ηπείρου μας», υποστηρίζει ο αρχαιολόγος και μέλος της Διαρκούς Κίνησης Χαϊδαρίου, κ. Χρήστος Καραγιαννόπουλος.

ΧΑΡΑΧΤΗΚΕ ΜΕΤΑΞΥ 1600 ΚΑΙ 1100 Π.Χ.

Ένας δρόμος με διαδρομή... αιώνων

Η Ιερά Οδός ήταν ο δρόμος που συνέδεε την πόλη της αρχαίας Αθήνας με το ιερό της Ελευσίνας. Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία για το πότε ακριβώς φτιάχτηκε, πρέπει, σύμφωνα με υποθέσεις, να διασχίστηκε για πρώτη φορά κατά την υστεροελλαδική περίοδο (1600-1100 π.Χ.).

Στα μέσα του 8ου αιώνα, όταν καθιερώθηκαν οι εορτασμοί και οι θυσίες στην Ελευσίνα επίσημα βάσει δελφικού χρησμού, πρέπει η πορεία της Ιεράς Οδού να είχε παγιωθεί σε μεγάλο βαθμό.

Η χρήση της Ιεράς Οδού συνεχίστηκε και για πολλούς αιώνες μετά την παρακμή των ιερών της Ελευσίνας, καθώς εξυπηρετούσε την επικοινωνία του Θριάσιου Πεδίου με την Αθήνα.

Μεγάλο και εξαιρετικά καλοδιατηρημένο μέρος της, με μέσο πλάτος τα 5 μέτρα, έχει ανασκαφεί από τη δεκαετία του 1930, κοντά στο ιερό της Αφροδίτης στην Αφαία Σκαραμαγκά από τον Ιωάννη Τραυλό υπό την αιγίδα και με τη χρηματοδότηση της Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Το ξακουστό μνημείο

Η κατάχρηση του Αρπαλου για χάρη της Πυθιονίκης

Η αποκάλυψη των 4 χιλιομέτρων της Ιεράς Οδού στο Χαϊδάρι αποτελούσε όνειρο και για τον πρώτο ερευνητή Δημήτρη Καμπούρογλου τη δεκαετία του 1890, ο οποίος είχε εντοπίσει κατάλοιπα της αρχαίας πορείας και παρόδια ταφικά μνημεία για λογαριασμό της Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Στο ανατολικότερο τμήμα του Βοτανικού Κήπου, που υπάρχουν τα θεμέλια ενός κτίσματος μνημειακού μεγέθους, τοποθετούσαν παλαιότεροι ερευνητές και περιηγητές το κενοτάφιο μιας γνωστής εταίρας της αρχαιότητας, της Πυθιονίκης, η οποία υπήρξε σύντροφος του Αρπαλου, ταμία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα, ο οποίος καταχράστηκε τα χρήματα του βασιλιά του και έκτισε ένα μνημείο για να τιμήσει τη μνήμη της αγαπημένης του γυναίκας. 

Το μνημείο αυτό ήταν ξακουστό κατά την αρχαιότητα για το μέγεθος, τη μεγαλοπρέπεια και το κόστος κατασκευής του.

Ρούλα Γιακοπούλου