Η κρυσταλλίνα Νάξου και ο ιστορικός Κυνίδαρος!

Αρχαίοι  Κούροι Νάξου : ημιιτελή αγάλματα που παρίσταναν γυμνό νέο άνδρα σε υπερφυσικό μέγεθος  και χρονολογούνται γύρω στο 500-600 πΧ. Είναι η εποχή που οι ευγενείς παραγγέλνουν μνημειώδη έργα που επιβάλλονται με την αυστηρή δομή και το μέγεθός τους. Τα γλυπτά αποκτούσαν στο λατομείο χονδρικά το σχήμα τους και μεταφέρονταν χωρίς την τελική επεξεργασία για να μην υποστούν φθορές κατά την μεταφορά στον τελικό προορισμό. Φωτ. Π. Τζεφέρη

Μια ομάδα από πέντε βουνά κοντά στην περιοχή που είναι γνωστή ως Κυνίδαρος (ένα χωριό 400 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, και 15 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης της Νάξου), παρείχε από τους αρχαίους χρόνους την πολύτιμη πρώτη ύλη στους τοπικούς τεχνίτες και μαρμαροτεχνίτες για τη δημιουργία έργων από μια ξεχωριστή και διάσημη για τα χαρακτηριστικά της, ποικιλία μαρμάρου, γνωστής ως Μάρμαρο Νάξου.

Σήμερα, τα λατομεία μαρμάρου που βουίζουν, σμιλεύοντας τις πανέμορφες λευκές πλάκες ασβεστόλιθου που αστράφτουν στον ήλιο, μαρτυρούν τη μεγάλη ιστορία του νησιού ως παραγωγού ενός από τα καλύτερα είδη ελληνικού μαρμάρου, έστω και αν πλέον αυτό το μάρμαρο παράγεται σε περιορισμένες ποσότητες.

Tα λατομεία μαρμάρου στη Νάξο, παρά τις στρεβλώσεις περιβαλλοντικού χαρακτήρα σε σχέση με τις αποθέσεις και τη διαχείριση των στείρων,  μαρτυρούν τη μεγάλη ιστορία του νησιού ως παραγωγού ενός από τα καλύτερα είδη ελληνικού μαρμάρου: Κρυσταλλίνα Νάξου, Φωτ. Π. Τζεφέρη

Στο κεντρικό λιμάνι του νησιού, με μια μόνο ματιά, θα δείτε μπροστά σας να συνυπάρχουν η αρχαία και η σύγχρονη παραγωγή μαρμάρου του νησιού: Περπατήστε κατά μήκος της παραλίας που οδηγεί στον Ναό του Απόλλωνα (6ος αιώνας π.Χ. ), πάνω στο νησάκι Παλάτια, και στα δεξιά θα δείτε ένα άγαλμα της Αριάδνης, έργο του 21ου αιώνα μ.Χ. Και τα δύο δημιουργήθηκαν με το ίδιο μάρμαρο ... με μερικές χιλιάδες χρόνια διαφορά.

Η Νάξος είναι γνωστή για τον πλούτο της σε αρχαίους μαρμάρινους ναούς, μνημεία και γλυπτά (πολλά από τα οποία διατηρούνται ακόμη και σήμερα). Λείψανα από τα έργα εκείνης της εποχής εμφανίζονται σε όλο το νησί, τεκμηριώνοντας στον σύγχρονο κόσμο τη σημαντική συμβολή των ναξιώτικων μαρμάρων, καθώς και τη δεξιοτεχνία που είχε αναπτυχθεί στον Κυκλαδικό (και Πρωτοκυκλαδικό) πολιτισμό.

Η έμπνευση και δεξιοτεχνία συνεχίζεται σήμερα με τους σύγχρονους καλλιτέχνες.

Ευρήματα από τα κυκλαδικά ειδώλια, θραύσματα και γλυπτά - από την 5η χιλιετία π.Χ. – εκτίθενται σε μουσεία στη Νάξο και σε όλο τον κόσμο. Μαρμάρινοι είναι και οι γιγάντιοι σε μέγεθος Κούροι και τα αρχαία ιερά του Διονύσου, του Απόλλωνα και της Δήμητρας, που στέκονται στα ίδια σημεία που χτίστηκαν.

Ο δρόμος προς τα σύγχρονα λατομεία μαρμάρου άνοιξε επίσημα στα τέλη του 1950. Καθώς η μπουλντόζα όργωνε το έδαφος για να ανοίξει έναν νέο δρόμο και να συνδέσει τη Χώρα της Νάξου με το χωριό Κυνίδαρος, συναντήθηκε με το κοίτασμα του μαρμάρου.

Υπάρχουν διάφορα χαρακτηριστικά που κάνουν το μάρμαρο της Νάξου μοναδικό.Πρώτα απ’ όλα η λάμψη του (κρυστάλλωση), το καθιστά ένα από τα πιο δημοφιλή. Είναι λιγότερο πορώδες από τα άλλα είδη, έτσι είναι πιο ανθεκτικό και λιγότερο επιρρεπές σε λεκέδες από διαρροές (αν η διαρροή, φυσικά, απομακρυνθεί σε εύλογο χρόνο). Το μάρμαρο χρησιμοποιείται για διάφορες εσωτερικές και εξωτερικές διακοσμήσεις, όπως κεραμίδια, προσόψεις κτιρίων, δάπεδα, σκάλες και φυσικά, έργα τέχνης. Το μάρμαρο Νάξου αποτελείται από 2% χαλαζία και 98% ασβεστίτη. Έτσι εξηγείται η λαμπερή του εμφάνιση, που φαίνεται να αντανακλά το φως. Ένα τέλειο παράδειγμα είναι ο ναός της Δήμητρας στο Γύρουλα Σαγκρίου.

Η επίσημη εμπορική ονομασία του Μαρμάρου Νάξου είναι Κρυσταλλίνα Νάξου και υπάρχει σε τρεις κατηγορίες: Το λευκό είναι το κορυφαίο από τα τρία και καλύπτει 20 % της παραγωγής. Το ημίλευκο είναι το πιο εμπορικό και καλύπτει το 50% της παραγωγής και το γκρι, καλύπτει το υπόλοιπο 30 % της παραγωγής. Ενδιαφέρον είναι να σημειωθεί, σύμφωνα με τους ειδικούς στον τομέα , ότι σε αντίθεση με άλλα λατομεία, στη Νάξο το μάρμαρο εδράζεται σε κάθετη κλίση, σε αντίθεση με τη συνήθη οριζόντια κλίση.

Το βουνό ή οι εγκαταστάσεις των λατομείων που διαθέτουν το μάρμαρο Νάξου γύρω από την περιοχή του Κυνιδάρου είναι γνωστές ως: Σανιδάς (το παλαιότερο λατομείο, που βρίσκεται ακόμη σε λειτουργία), ο Ζας (δεν πρέπει να συγχέεται με το όρος Ζα), που στεγάζει τρία λατομεία, ο Μπολιμπάς (το μεγαλύτερο λατομείο, που είναι ορατό από τον δρόμο προς Κυνίδαρο ), τα Δύραχα και τα λατομεία Αμελαθίου και Σκαρέντζου (που είναι ανενεργά σήμερα).

Τα σύγχρονα λατομεία στον Κυνίδαρο είναι λίγα χιλιόμετρα (περίπου 7) από το αρχαίο λατομείο στο Φλεριό, δίπλα απ' το χωριό Μήλοι. Εκεί υπάρχει, εκτός από τους εγκαταλελειμμένους Κούρους, τόπος λατρείας των Γιγάντων 'Οτου και Εφιάλτη που ήταν προστάτες των λατόμων κατά την αρχαιότητα.

Οι περιορισμένες διαθέσιμες ποσότητες επιτείνουν την «ιδιαιτερότητα» του μαρμάρου της Νάξου. Είναι εύκολο να το καταλάβει αυτό κάποιος, βλέποντας ότι αυτό το μοναδικό σύμπλεγμα βουνών γύρω από την περιοχή έχει εκπληρώσει τη ζήτηση μαρμάρου εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Πηγή: www.naxos.gr, Μάρμαρο Νάξου: Από τα Βάθη της Γης στα Μουσεία του Κόσμου

[Επιμέλεια: Π. Τζεφέρης]
Ο ορυκτός πλούτος και η μεταλλευτική παρακαταθήκη της Νάξου
Γεωλογικό Mουσείο Απειράνθου Νάξου
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ